Adil kullanım, telif hakkıyla korunan materyalin belirli koşullar altında telif hakkı sahibinden izin alınmadan kullanılabileceğini belirten yasal bir ilkedir.
YouTube çok sayıda yayından kaldırma talebi alır. Telif hakkı yasası kapsamında, telif hakkı sahiplerinin hak ihlali olduğunu belirttiği videoları yayından kaldırmamız talep edilir. Bazı durumlarda bu talepler, telif hakkı istisnası veya adil kullanım kapsamında değerlendirilmesi gereken videolar için gönderilir.
Bir videodaki telif hakkıyla korunan materyal kullanımı telif hakkı istisnası olarak değerlendiriliyorsa ilgili videoda telif hakkı ihlali yoktur. Telif hakkı sahiplerinin YouTube'a telif hakkı nedeniyle yayından kaldırma talebi göndermeden önce ilgili içeriğin telif hakkı istisnası olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini göz önünde bulundurmasını istememizin sebebi budur. Telif hakkı sahibi bir videonun istisna kapsamında değerlendirilmeye uygun olmadığını düşünüyorsa bize bununla ilgili geçerli bir açıklama göndermelidir.
Dünya çapında uygulanan telif hakkı istisnaları
Telif hakkı istisnalarıyla ilgili uluslararası kurallar genellikle benzer olsa da farklılık gösterebilir. Telif hakkı sahibinin izni olmadan telif hakkıyla korunan materyal kullanımının uygun olduğu durumlar için geçerli kurallar ülkeden ülkeye değişebilir.
Amerika Birleşik Devletleri'nde yorum, eleştiri, araştırma, eğitim veya haber değeri taşıyan kullanımlar adil kullanım kapsamında kabul edilebilir. Avrupa Birliği'nde istisnai durumlar daha kısıtlıdır. İçeriklerin adli kullanım kapsamında kabul edilebilmesi için alıntı, eleştiri, inceleme, mizah, parodi ve pastiş gibi kategorilerde olması gerekir. Diğer ülkeler/bölgelerde adil kullanım kurallarının işleyişi farklı olabilir.
Sonuç olarak mahkemeler, adil kullanım durumlarına her durumun koşullarını dikkate alarak karar verir. Telif hakkıyla korunan materyal içeren videolar yüklemeden önce bir uzmandan yasal tavsiye alabilirsiniz.
Adil kullanımın dört unsuru
Amerika Birleşik Devletleri'nde nelerin adil kullanım kapsamında kabul edileceğini hakimler belirler. Bir hakim, her durumda adil kullanım için dört etmenin nasıl geçerli olacağını dikkate alır. Adil kullanımı belirleyen dört etmen şunlardır:
1. İçeriklerin kullanılma amacı ve şekli. Örneğin içerik ticari amaçla mı yoksa kâr amacı gütmeyen eğitim amacıyla mı kullanılıyor?
2. Telif hakkıyla korunan çalışmanın mahiyeti
3. Telif hakkıyla korunan çalışmanın tamamına kıyasla kullanılan kısmın miktarı ve önem derecesi
4. Kullanımın, potansiyel pazara veya telif hakkıyla korunan çalışmaya etkisi
Adil kullanım örneği
Donald Duck Meets Glenn Beck in Right Wing Radio Duck |
"Donald Duck Meets Glenn Beck in Right Wing Radio Duck"İçerik üretici: rebelliouspixels Bu remiks, farklı kaynak materyallerden alınan kısa alıntıları birleştiriyor. Bu remiks, ekonomik kriz zamanlarında kışkırtıcı konuşmaların etkisi hakkında yeni bir mesaj veriyor. Kaynak materyale yeni bir anlam katan eserler, adil kullanım kapsamında kabul edilir. |
YouTube'un adil kullanım koruması girişimi
Nadiren, YouTube içerik üreticilerinden YouTube'daki bazı "adil kullanım" örneklerini telif hakkı nedeniyle yayından kaldırma taleplerine karşı korumayı hedefleyen bir girişime katılmalarını rica ederiz. Bu girişimle YouTube, telif hakkı ihlalinin yayından kaldırma davasıyla sonuçlandığı durumda 1 milyon ABD dolarına kadar olan mahkeme masraflarını, adil kullanım kapsamındaki videoları telif hakkı nedeniyle yayından kaldırma talebine tabi olan içerik üreticilerden tazmin eder.
Bu girişimin hedefi, içerik üreticilere kendi çalışmalarını koruma imkanı sunmaktır. Girişim, kullanıcıları adil kullanımın önemi ve sınırları hakkında eğiterek içerik üretme ortamının kalitesini yükseltmeyi de hedefler. Yukarıda açıklandığı gibi, farklı ülkelerde/bölgelerde bu tür kullanımlar için geçerli olan kurallardaki değişiklikler nedeniyle, bu girişimi yalnızca ABD'de yaşayan ve videolarının yalnızca ABD'de gösterilmesini kabul eden içerik üreticilere sunabiliyoruz.
YouTube'un adil kullanım koruması girişimiyle ilgili video örnekleri
Bu videolar, aldığımız çok sayıda telif hakkı nedeniyle yayından kaldırma isteğine birkaç örnektir. Ayrıca bunlar, yayından kaldırılmaya tabi, adil kullanım kapsamında olabilecek çok sayıda videodan yalnızca birkaçını temsil eder.
YouTube her yıl, çeşitli unsurlara göre belirlenen az sayıda videoyu adil kullanım kapsamında koruyabilir. Genel olarak videoları, dört adil kullanım unsurunu dikkate alarak belirleriz.
Adil kullanım kapsamında yeniden etkinleştirilen videolar
YouTube ekibi olarak, herkese yasal savunma sunamasak da YouTube'daki tüm içerik üreticileri etkileyen telif hakkı nedeniyle yayından kaldırma istekleri konusunda dikkatli olmayı sürdüreceğiz.
Telif hakkı sahiplerinden yayından kaldırma taleplerini yeniden gözden geçirmelerini ya da adil kullanım kapsamındaki videoları eski durumlarına getirmelerini istediğimiz durumlarla karşılaşmış olabilirsiniz. Örneğin:
- Young Turks'ün bu videosu, sert eleştiriler alan bir reklam filminden kısa klipleri, videonun izleyicileri neden rahatsız ettiği konusundaki bir konuşmanın parçası olarak göstermiştir.
- Secular Talk'un bu videosunda, siyasi bir figür, şeker hastalarına etkinliği kanıtlanmamış bir tedavi önerdiği için eleştirilmektedir.
- Buffy vs Edward: Twilight Remixed -- [original version]: Vampirlerle ilgili iki farklı eserde kadınların nasıl resmedildiğini karşılaştıran, gençlere yönelik bir remiks videosu.
- National Organization for Marriage tarafından yüklenen "No Offense" videosunda bir ünlünün görüntüleri, kaba davranışlara örnek olarak kullanılmıştır.
Daha fazla bilgi
Adil kullanım hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz online kaynaklardan yararlanabilirsiniz. Aşağıdaki siteler yalnızca eğitim amaçlı olup YouTube tarafından onaylanmamıştır:
- Center for Media and Social Impact: Code of Best Practices in Fair Use for Online Video (Online Videonun Adil Kullanımında En İyi Uygulamalarla İlgili Kurallar)
- Digital Media Law Project: Dört unsur hakkında ayrıntılı açıklama
- ABD Telif Hakkı Bürosu'nun adil kullanım dizini