ઉચિત ઉપયોગ એ એક એવો કાનૂની સિદ્ધાંત છે જે કહે છે કે અમુક સંજોગોમાં કૉપિરાઇટ-સંરક્ષિત સામગ્રીનો કૉપિરાઇટ હોલ્ડરની પરવાનગી વિના ઉપયોગ કરવાની મંજૂરી છે.
જે વીડિયોના ઉલ્લંઘનના દાવા કૉપિરાઇટ હોલ્ડર કૉપિરાઇટના કાયદા હેઠળ કરે છે તેવા વીડિયોને કાઢી નાખવા માટે YouTubeને ઘણી વિનંતીઓ મળે છે. કેટલીકવાર આ વિનંતીઓ તેવા વીડિયો પર લાગુ પડે છે જે કૉપિરાઇટ સંબંધિત અપવાદો માટે લાયક ઠરે છે અથવા ઉચિત ઉપયોગના સ્પષ્ટ ઉદાહરણો જેવી લાગે છે .
જો વીડિયોમાં કૉપિરાઇટ-સંરક્ષિત સામગ્રીનો ઉપયોગ કૉપિરાઇટ સંબંધિત અપવાદ તરીકે લાયક ઠરે તો એ વીડિયોને કાયદેસર અને બિન-ઉલ્લંઘનકારી ગણવામાં આવે છે. આથી જ અમે વારંવાર કૉપિરાઇટ હોલ્ડરને YouTube પર કૉપિરાઇટ કાઢી નાખવાની વિનંતી સબમિટ કરતાં પહેલાં કૉપિરાઇટ સંબંધિત અપવાદો લાગુ પડે છે કે કેમ તે વિશે વિચાર કરવાનું કહીએ છીએ. જો કૉપિરાઇટ હોલ્ડર માનતા હોય કે વીડિયો અપવાદ માટે લાયક નથી, તો તેમણે તે શા માટે લાયક નથી તેના વિશે અમને પર્યાપ્ત રીતે સમજાવવું પડશે.
વિશ્વભરમાં કૉપિરાઇટ સંબંધિત અપવાદો
કૉપિરાઇટ સંબંધિત અપવાદો વિશેના આંતરરાષ્ટ્રીય નિયમો મોટાભાગે સમાન હોય છે પરંતુ ક્યારેક તે અલગ પણ હોઈ શકે છે. કૉપિરાઇટ હોલ્ડરની પરવાનગી વિના કૉપિરાઇટ દ્વારા સુરક્ષિત સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવો ક્યારે યોગ્ય છે તે વિશે વિવિધ દેશો અને પ્રદેશોમાં વિવિધ નિયમો હોઈ શકે છે.
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં વિવરણ, ટીકા, સંશોધન, શિક્ષણ અથવા સમાચાર રિપોર્ટિંગને કદાચ ઉચિત ઉપયોગ તરીકે ગણવામાં આવી શકે છે. EUમાં વધુ મર્યાદિત અપવાદો આપવામાં આવ્યા છે અને અપવાદનો ઉપયોગ ચોક્કસ શ્રેણીઓમાં ફિટ હોવો જોઈએ, જેમ કે ક્વોટ, ટીકા, રિવ્યૂ, વ્યંગચિત્ર, પૅરોડી અથવા અનુકૃતિ. કેટલાક અન્ય દેશોમાં ઉચિત વ્યવહારની વિભાવના રજૂ કરવામાં આવી છે, જેની કાર્યપદ્ધતિ ભિન્ન હોઈ શકે છે.
આખરે અનન્ય કેસના તથ્યો પ્રમાણે ઉચિત ઉપયોગના કેસ સંબંધિત કોર્ટનો નિર્ણય માન્ય ગણાય છે. કૉપિરાઇટ-સંરક્ષિત સામગ્રી ધરાવતા વીડિયો અપલોડ કરતાં પહેલાં તમે કોઈ નિષ્ણાત પાસેથી કાનૂની સલાહ મેળવો તે શક્ય છે.
ઉચિત ઉપયોગના ચાર પરિબળો
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં, કોને ઉચિત ઉપયોગ માનવો તે ન્યાયાધીશો નક્કી કરે છે. ન્યાયાધીશ દરેક વિશિષ્ટ કેસ પર ઉચિત ઉપયોગના ચાર પરિબળો કેવી રીતે લાગુ પડે છે તે ધ્યાનમાં લે છે. ઉચિત ઉપયોગના ચાર પરિબળો આ પ્રમાણે છે:
1. ઉપયોગ વ્યાવસાયિક પ્રકારનો છે અથવા બિન-લાભકારી શૈક્ષણિક હેતુસર છે તેના સહિત, આવા ઉપયોગનો હેતુ અને તેની લાક્ષણિકતા
2. કૉપિરાઇટ ધરાવતા કાર્યનો પ્રકાર
3. સંપૂર્ણપણે કૉપિરાઇટ દ્વારા સુરક્ષિત કાર્યના સંબંધે ઉપયોગમાં લેવાયેલા ભાગની માત્રા અને મહત્ત્વ
4. કૉપિરાઇટ દ્વારા સુરક્ષિત કાર્ય માટે અથવા તેના મૂલ્યની સંભવિત બજાર પર ઉપયોગની અસર
ઉચિત ઉપયોગનું ઉદાહરણ
Donald Duck Meets Glenn Beck in Right Wing Radio Duck |
"ડોનાલ્ડ ડક રાઇટ વિંગ રેડિયો ડકમાં ગ્લેન બેકને મળે છે"rebelliouspixels દ્વારા આ રિમિક્સ ભિન્ન સૉર્સની સામગ્રીમાંથી ટૂંકા અવતરણોને જોડે છે. આ રિમિક્સ આર્થિક મંદીના સમયે ઉશ્કેરનારી બોલવાની છટાના પ્રભાવ વિશે એક નવો મેસેજ બનાવે છે. સૉર્સની સામગ્રી માટે નવો અર્થ બનાવતા કાર્યોને ઉચિત ઉપયોગ ગણવામાં આવી શકે છે. |
YouTubeની ઉચિત ઉપયોગના સંરક્ષણની પહેલ
બહુ ઓછા કિસ્સામાં, અમે YouTube નિર્માતાને YouTube પર "ઉચિત ઉપયોગ"ના કેટલાક ઉદાહરણને કૉપિરાઇટ કાઢી નાખવાની વિનંતીથી સુરક્ષિત કરતી પહેલમાં જોડાવાનું કહ્યું છે. આ પહેલ દ્વારા, YouTube એવા નિર્માતાના નુકસાનની ભરપાઈ કરે છે કે જેમના ઉચિત ઉપયોગના વીડિયો કાઢી નાખવાની વિનંતીને આધિન છે અને કૉપિરાઇટના ઉલ્લંઘનના મુકદ્દમાના પરિણામરૂપે કાઢી નાખવાની સ્થિતિમાં જેનો કાનૂની ખર્ચ $1 મિલિયન સુધી પહોંચી શકે છે.
આ પહેલનો ધ્યેય એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે આ નિર્માતાને તેમના કાર્યને સુરક્ષિત કરવાની તક મળે. તેનો ઉદ્દેશ્ય ઉચિત ઉપયોગના મહત્વ અને મર્યાદા બંને પર જાગૃતિ ફેલાવીને સર્જનાત્મક વિશ્વને સુધારવાનો પણ છે. ઉપર વર્ણવ્યા મુજબ, વિવિધ દેશ/પ્રદેશ દ્વારા આવા ઉપયોગને નિયંત્રિત કરતા નિયમો અલગ હોવાને કારણે, અમે જેઓ તેમના વીડિયો માત્ર યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં જ ઉપલબ્ધ કરાવવા માટે સંમત છે તેવા ફક્ત યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં રહેતા નિર્માતાઓને જ આ પહેલની ઑફર કરી શકીએ છીએ.
YouTube ની ઉચિત ઉપયોગ સુરક્ષાની પહેલમાં વીડિયોના ઉદાહરણ
આ વીડિયોના નમૂના અમને મળેલી કૉપિરાઇટ કાઢી નાખવાની વિનંતીની ભારે માત્રાના અંશરૂપ નમૂનાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. તેઓ મોટી સંખ્યામાં સંભવિત ઉચિત ઉપયોગ વીડિયોમાંથી માત્ર થોડા જ રજૂ કરે છે જે કાઢી નાખવાને યોગ્ય છે.
દર વર્ષે, YouTube માત્ર થોડા જ વીડિયોને ઉચિત ઉપયોગની સુરક્ષા પ્રદાન કરી શકે છે, જે ઘણા પરિબળોના આધારે પસંદ કરવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, અમે એવા વીડિયો પસંદ કરીએ છીએ જે ઉચિત ઉપયોગના ચાર પરિબળોના આધારે ઉચિત ઉપયોગને શ્રેષ્ઠ રીતે દર્શાવતા હોય.
ફરી ચાલુ કરેલા ઉચિત ઉપયોગના વીડિયો
YouTube દરેકને કાનૂની સંરક્ષણ પ્રદાન કરી શકતું ન હોવાથી અમે બધા YouTube નિર્માતાને અસર કરતી કૉપિરાઇટ કાઢી નાખવાની વિનંતી વિશે સતર્ક રહીએ છીએ.
તમે કેટલાક નોંધપાત્ર કિસ્સાઓથી વાકેફ હશો જ્યાં અમે કૉપિરાઇટ હોલ્ડરને કાઢી નાખવાની વિનંતીઓ પર પુનર્વિચાર કરવા અને ઉચિત ઉપયોગના વીડિયોને ફરી ચાલુ કરવા કહ્યું છે. ઉદાહરણ તરીકે:
- યંગ ટર્ક્સનો આ વીડિયો, જે દર્શકોને શા માટે નારાજ કરે છે તેના પર વાતચીતના ભાગ રૂપે ભારે ટીકા કરાયેલી જાહેરાતની Short ક્લિપ બતાવે છે.
- આ વીડિયો સેક્યુલર ટૉકનો છે, જેમાં મધુમેહની અપ્રમાણિત સારવારને સમર્થન આપવા બદલ રાજકારણીની ટીકા કરવામાં આવી છે.
- બફી વિ એડવર્ડ: ટ્વાઇલાઇટ રિમિક્સ કરેલું -- [ઑરિજિનલ વર્ઝન], એક એવો રિમિક્સ વીડિયો છે જેમાં કિશોરોને લક્ષ્ય બનાવવામાં આવ્યા છે અને બે વૅમ્પાયર-સંબંધિત કાર્યોમાં મહિલાને કેવી રીતે દર્શાવવામાં આવી છે તેની તુલના કરવામાં આવી છે.
- "નો ઑફેન્સ" નામના નેશનલ ઑર્ગેનાઈઝેશન ફૉર મેરેજ દ્વારા અપલોડ કરવામાં આવેલા વીડિયોમાં અસંસ્કારી વર્તનના ઉદાહરણ તરીકે સેલિબ્રિટીની ક્લિપનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.
વધુ માહિતી
જો તમે ઉચિત ઉપયોગ વિશે વધુ જાણવા માગતા હો, તો ઑનલાઇન ઘણાં સંસાધનો ઉપલબ્ધ છે. નીચે આપેલી સાઇટ માત્ર શૈક્ષણિક હેતુઓ માટે છે અને તે YouTube દ્વારા સમર્થિત નથી:
- મીડિયા અને સામાજિક અસર માટેના કેન્દ્ર દ્વારા રચાયેલી "ઑનલાઇન વીડિયોના ઉચિત ઉપયોગની શ્રેષ્ઠ પ્રક્રિયાની આચારસંહિતા"
- ડિજિટલ મીડિયા લૉ પ્રોજેક્ટના ચાર પરિબળોની વિગતવાર સમજૂતી
- યુએસ કૉપિરાઇટ ઑફિસની ઉચિત ઉપયોગની અનુક્રમણિકા